Dwór w Komborni – historia zapisana w murach

Historia dworu

Tradycja

Kombornia od wielu wieków wybierana była na miejsce reprezentacyjne, które stanowi doskonałe połączenie piękna i warunków korzystnych do osiedlenia się. Trudno wyłowić z odmętów dziejów, kto i kiedy jako pierwszy postanowił wybudować tu swoją siedzibę. Dziś znamy kilka faktów z historii rezydencji, wielu jednak musimy się domyślać.

Początki dworu

Pierwsze udokumentowane wzmianki o dworze pochodzą z 1756 roku, wtedy właśnie majątek przejął Adam Urbański. Z badań wiemy Jedak, że budynek mieszkalny istniał tu już wcześniej. Konserwatorzy, badając polichromie na parterze, ocenili mur jako siedemnastowieczny. A i to prawdopodobnie nie pierwsze wzniesione tu zabudowanie. Urbański wybrał Kombornię na swoją siedzibę i możliwe, że przebudował istniejący obiekt, dostosowując go do potrzeb swojej rodziny.

Niegdyś siedlisko to składało się z kilku budynków, z których najważniejszym był dwór. Jego główna bryła jest klasyfikowana jako przykład XVIII — wiecznego dworu typu alkierzowego. Układ przestrzenny wskazuje, że pierwotnie główną fasadą mogła być ściana wschodnia. Wnętrza skrywały bogate wyposażenie, prawdopodobnie zgodne z gustami epoki. Urbański, człowiek majętny i o silnym charakterze, nie szczędził na wystrój. Możemy przypuszczać, że ściany zdobiły wschodnie tkaniny, broń oraz portrety przodków, a pod ścianami stały solidne skrzynie gdańskiej i kieleckiej roboty. Gabinet gospodarza mógł zawierać biurka z Kolbuszowej, a w jadalni znajdowały się gdańskie meble.

Oprócz dworu zbudowano oficynę, gdzie znajdowały się mieszkania dla służby dworskiej oraz kuchnia, której działanie mogło być uciążliwe dla domu pańskiego. Koło dworu powstały z czasem także czworaki i stajnie.

Zmiany pod rządami Stanisława Urbańskiego

Adam Urbański pozostawił majątek swojemu synowi Stanisławowi około 1803 roku. Stanisław, który młodość spędził na dworze króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, wprowadził szereg zmian. Konserwatorzy datują powstanie klasycystycznych polichromii na przełom XVIII i XIX wieku, co sugeruje, że to właśnie on zainicjował ich wykonanie.

Nie ma dowodów na wcześniejsze tynkowanie ścian salonu, co oznacza, że musiały zostać przemurowane tuż przed dekoracją. Możliwe, że to Stanisław podwyższył budynek, uzyskując większą przestrzeń i różnicując jego funkcje. Miał bowiem aż dwa gabinety, co sugeruje, że dokonał adaptacji wnętrz zgodnie z ówczesną modą. Dodanie kolumnowego portyku po stronie wschodniej nadało rezydencji bardziej reprezentacyjny charakter.

Salon w czasach Stanisława stał się miejscem ekspozycji rodzinnych pamiątek. Wiadomo, że znajdowały się tam dwa kolbuszowskie biurka, a jego ulubiony gabinet nazywano „jaskinką”. Meble i dekoracje odzwierciedlały wpływy klasycystyczne, na które Urbański natknął się podczas pobytu w Warszawie. Możliwe, że wnętrza wypełniały także empire’owe meble, doskonale komponujące się z malowidłami ściennymi.

Czasy Feliksa Urbańskiego

Feliks Urbański przejął majątek około 1835 roku. Skupił się przede wszystkim na rozwoju gospodarstwa – wzmianki o budowie ponad dwudziestu nowych budynków sugerują, że koncentrował się na poprawie sytuacji ekonomicznej. Nie wspomina natomiast o przebudowach w samym dworze. Feliks i jego żona nie mieli dzieci, co mogło wpłynąć na dalsze losy rezydencji.

1846 rok był dramatyczny dla mieszkańców Komborni i samego dworu. Podczas rabacji galicyjskiej rezydencja została niemal doszczętnie zniszczona. Straty objęły meble i pokaźną, bo 800-tomową bibliotekę. Po tych wydarzeniach Feliks opuścił Kombornię, wydzierżawił majątek i udał się do Wiednia na kurację. Zmarł w 1850 roku.

Przebudowa w XIX wieku

W kolejnych dekadach zmieniali się właściciele dworu, ale nie poprawiał się stan siedliska. Dopiero około 1880 roku majątek przejęła Maria z Urbańskich Szeliska, która dziesięć lat później dokonała kompleksowej przebudowy całego założenia. Połączyła budynki dworu i oficyny, zdecydowała o budowie kaplicy i przeszklonych łączników.

Po przebudowie, aż do I wojny światowej wnętrza dworu były urządzone z dbałością o detale. Meble, które przetrwały, mogą być śladem wcześniejszego wyposażenia. Możliwe, że kilka z nich pochodzi jeszcze z czasów Stanisława Urbańskiego.

Koniec epoki

Na początku XX wieku mąż Marii zapisał majątek dalekiemu krewnemu. Młody dziedzic został aresztowany przez Niemców i w 1941 roku zginął w Auschwitz. Powojenne, komunistyczne czasy nie były również łaskawe dla szlacheckich gniazd i Kombornia nie była tu wyjątkiem. Zabudowania niszczały do 2007, kiedy zdecydowano o kompleksowym remoncie rezydencji.

Kombornia to miejsce, gdzie genius loci od wieków przyciągał i zachęcał do pozostania, a ślady przeszłości są wciąż widoczne w murach i wnętrzach tej szlacheckiej siedziby.